halifeliğin kaldırılması ne demek?
Halifeliğin Kaldırılması
Halifeliğin kaldırılması, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından 3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen 431 sayılı kanun ile Osmanlı Hanedanı'nın halifelik yetkisinin sona erdirilmesidir. Bu olay, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecinde gerçekleştirilen önemli bir inkılaptır ve siyasi, dini ve toplumsal alanlarda derin etkiler yaratmıştır.
Arka Plan ve Nedenleri:
- Saltanatın Kaldırılması: 1 Kasım 1922'de Saltanatın Kaldırılması ile Osmanlı padişahlığı sona ermiş, ancak halifelik makamı devam etmiştir. Bu durum, bir çift başlılık yaratmış ve siyasi istikrarsızlığa neden olmuştur.
- Halifeliğin Siyasi Nüfuzu: Halife Abdülmecid Efendi'nin, TBMM'nin yetki alanına giren konularda dahi müdahalelerde bulunmaya çalışması ve eski saltanat adetlerini sürdürme çabaları, TBMM'nin tepkisini çekmiştir.
- Laikleşme İdeali: Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucularının benimsediği Laiklik ilkesi, din ve devlet işlerinin ayrılmasını öngörmekteydi. Halifelik makamı, bu ilkeye ters düşmekteydi.
- Ulus Devlet Anlayışı: Halifelik, ümmetçilik (tüm Müslümanları kapsayan bir birlik) idealini temsil ederken, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti ulus devlet anlayışını benimsemiştir. Bu durum, halifeliğin varlığını anlamsız hale getirmiştir.
Kaldırılma Süreci:
- TBMM'de yapılan görüşmeler sonucunda, halifeliğin İslam dünyasında birliği sağlamadığı, aksine ayrılıklara neden olduğu ve Türkiye Cumhuriyeti'nin iç işlerine müdahale ettiği gerekçesiyle kaldırılmasına karar verilmiştir.
- 3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen kanunla halifelik kaldırılmış, Osmanlı Hanedanı mensuplarının tamamı yurt dışına çıkarılmıştır.
- Aynı gün kabul edilen diğer kanunlarla, Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitim birliği sağlanmış ve Şeriye ve Evkaf Vekaleti kaldırılmıştır.
Sonuçları:
- Türkiye Cumhuriyeti'nde Laiklik ilkesi güçlenmiştir.
- Ulus devlet yapısı pekişmiştir.
- Türkiye Cumhuriyeti'nin iç işlerinde dış müdahale olasılığı azalmıştır.
- İslam dünyasında halifelik iddiasında bulunan farklı gruplar ortaya çıkmıştır.